Νόμπελ Οικονομίας 2015: Angus Deaton
Η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών απένειμε το Νόμπελ Οικονομίας στον Βρετανό οικονομολόγο και καθηγητή στα πανεπιστήμια Princetown και Cambridge, Angus Deaton.
Το βραβείο αυτό αφορά όλο το ερευνητικό έργο του καθηγητή, αλλά κυρίως τη τεράστια επιστημονική συνεισφορά του στη μελέτη της φτώχειας , της ευημερίας και των ατομικών καταναλωτικών επιλογών.
Όπως αναφέρει η Ακαδημία ο Deaton είναι πρωτοπόρος στη χρήση εμπειρικών στατιστικών ερευνών που αποδεικνύουν τα θεωρητικά αξιώματα και την ανάλυση του για το επίπεδο της ευημερίας σε σχέση με την ακολουθούμενη οικονομική πολιτική.
Τα βασικά ερωτήματα στα οποία αφιέρωσε την έρευνά του και έδωσε τις δικές του απαντήσεις ο Deaton, είναι τα εξής :
α) Πώς οι καταναλωτές κατανέμουν τις δαπάνες τους δηλαδή πως διαμορφώνεται η συνάρτηση της κατανάλωσης; β) Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την κατανάλωση και την αποταμίευση σε μια κοινωνία ; γ) Πως μπορεί να μετρηθεί η προσωπική ευημερία;
Η οικονομική θεωρία έχει αναπτύξει βασικές αρχές που απαντούν τα παραπάνω ερωτήματα όπως η ορθολογική προσέγγιση , η φθίνουσα οριακή χρησιμότητα , η βέλτιστη συμπεριφορά στη θεωρία των παιγνίων , η αποτελεσματικότητα των αγορών κτλ . Η προσέγγιση του Deaton είναι πιο ρεαλιστική και εμπειρική ( χρησιμοποιώντας οικονομετρικά μοντέλα ) δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις ατομικές συμπεριφορές όπως προσδιορίζονται από τις πολιτισμικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων χωρών . Η σύγκριση λόγου χάρη του βιοτικού επιπέδου σε διαφορετικές χώρες με τη χρησιμοποίηση του κριτηρίου της αγοραστικής δύναμης δεν είναι ασφαλής διότι δεν λαμβάνει υπόψη τις πολιτισμικές τους διαφορές.
Όσον αφορά την ανάλυση και την αντιμετώπιση της φτώχειας σε παγκόσμιο επίπεδο είναι αναγκαίο να διερευνηθούν πριν οι ατομικές συμπεριφορές , παρά να σχεδιάζονται πολιτικές που αφορούν το παγκόσμιο μέσο όρο . Έτσι εξηγείται το φαινόμενο ότι σε πολύ φτωχές χώρες δεν αρκεί η αύξηση των εισοδημάτων μέσω προγραμμάτων βοήθειας , προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του υποσιτισμού , διότι το αυξημένο εισόδημα μπορεί να προκαλέσει αύξηση της ζήτησης για κινητά τηλέφωνα για παράδειγμα . Η μέτρηση της ευημερίας είναι επομένως δύσκολη και δεν εξαρτάται μόνο από το επίπεδο του εισοδήματος.
Ένα άλλο μέρος των ερευνών του αφορά την οικονομική ευημερία και ευτυχία σε ατομικό επίπεδο , χρησιμοποιώντας την αρχή της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας σε συνδυασμό με εμπειρικές έρευνες. Όταν κάποιος είναι πλούσιος ένα επιπλέον ευρώ στο εισόδημα του προσθέτει λιγότερη ικανοποίηση από την ίδια αύξηση του εισοδήματος σε έναν φτωχό . Δηλαδή η αξία του ενός επιπλέον ευρώ στον φτωχό είναι πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αξία στον πλούσιο. Ο Deaton απέδειξε αυτήν την υπόθεση εμπειρικά , αναλύοντας ατομικές συμπεριφορές και συναισθήματα σε συνδυασμό με την αύξηση του εισοδήματος.
Αυτή η έρευνα έδειξε ότι ο μισθός της βέλτιστης ευτυχίας για τις ΗΠΑ εκτιμάται σε 75.000 δολάρια ( περίπου5.500 € το μήνα ) . Σε αυτό το επίπεδο του εισοδήματος η οριακή χρησιμότητα του μισθού μεγιστοποιείται . Όταν κάποιος κερδίζει πάνω από 5.500 € η οριακή χρησιμότητα μειώνεται . Εξυπακούεται ότι οι άνθρωποι θέλουν να κερδίζουν όσο το δυνατό περισσότερα χρήματα ,αλλά είναι λιγότερο ευτυχείς όταν το εισόδημα αυξάνεται από 5.500 σε 5.501 , παρά όταν το εισόδημα αυξάνεται από 5.499 σε 5.500 . Το ποσό των 75.000 δολαρίων ανά έτος είναι το όριο πέραν του οποίου η αύξηση του εισοδήματος δεν βελτιώνει την ικανότητα των ανθρώπων να κάνουν αυτό που μετράει περισσότερο στη συναισθηματική τους ευημερία , όπως ο ελεύθερος χρόνος , αποφυγή του υπερβολικού άγχους , πρόληψη ασθενειών και διακοπές.
Η συνολική ευημερία της ανθρωπότητας έχει αυξηθεί εντυπωσιακά τους τελευταίους δυόμισι αιώνες όπως αποδεικνύεται από την αύξηση του προσδόκιμου ζωής και τη εξάλειψη ορισμένων ασθενειών. Η πρόοδος αυτή συνοδεύτηκε όμως από μια εξίσου εντυπωσιακή διεύρυνση της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων και των χωρών. Για το πρόβλημα της μετανάστευσης εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που έρχονται στην Ευρώπη , σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Deaton, δήλωσε « Αυτό που βλέπουμε είναι το αποτέλεσμα εκατοντάδων χρόνων μη ισόρροπης ανάπτυξης. Η μείωση της φτώχειας θα έλυνε το πρόβλημα , αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα ».
Η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών απένειμε το Νόμπελ Οικονομίας στον Βρετανό οικονομολόγο και καθηγητή στα πανεπιστήμια Princetown και Cambridge, Angus Deaton.
Το βραβείο αυτό αφορά όλο το ερευνητικό έργο του καθηγητή, αλλά κυρίως τη τεράστια επιστημονική συνεισφορά του στη μελέτη της φτώχειας , της ευημερίας και των ατομικών καταναλωτικών επιλογών.
Όπως αναφέρει η Ακαδημία ο Deaton είναι πρωτοπόρος στη χρήση εμπειρικών στατιστικών ερευνών που αποδεικνύουν τα θεωρητικά αξιώματα και την ανάλυση του για το επίπεδο της ευημερίας σε σχέση με την ακολουθούμενη οικονομική πολιτική.
Τα βασικά ερωτήματα στα οποία αφιέρωσε την έρευνά του και έδωσε τις δικές του απαντήσεις ο Deaton, είναι τα εξής : α) Πώς οι καταναλωτές κατανέμουν τις δαπάνες τους δηλαδή πως διαμορφώνεται η συνάρτηση της κατανάλωσης; β) Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την κατανάλωση και την αποταμίευση σε μια κοινωνία ; γ) Πως μπορεί να μετρηθεί η προσωπική ευημερία;
Η οικονομική θεωρία έχει αναπτύξει βασικές αρχές που απαντούν τα παραπάνω ερωτήματα όπως η ορθολογική προσέγγιση , η φθίνουσα οριακή χρησιμότητα , η βέλτιστη συμπεριφορά στη θεωρία των παιγνίων , η αποτελεσματικότητα των αγορών κτλ . Η προσέγγιση του Deaton είναι πιο ρεαλιστική και εμπειρική ( χρησιμοποιώντας οικονομετρικά μοντέλα ) δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις ατομικές συμπεριφορές όπως προσδιορίζονται από τις πολιτισμικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων χωρών . Η σύγκριση λόγου χάρη του βιοτικού επιπέδου σε διαφορετικές χώρες με τη χρησιμοποίηση του κριτηρίου της αγοραστικής δύναμης δεν είναι ασφαλής διότι δεν λαμβάνει υπόψη τις πολιτισμικές τους διαφορές.
Όσον αφορά την ανάλυση και την αντιμετώπιση της φτώχειας σε παγκόσμιο επίπεδο είναι αναγκαίο να διερευνηθούν πριν οι ατομικές συμπεριφορές , παρά να σχεδιάζονται πολιτικές που αφορούν το παγκόσμιο μέσο όρο . Έτσι εξηγείται το φαινόμενο ότι σε πολύ φτωχές χώρες δεν αρκεί η αύξηση των εισοδημάτων μέσω προγραμμάτων βοήθειας , προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του υποσιτισμού , διότι το αυξημένο εισόδημα μπορεί να προκαλέσει αύξηση της ζήτησης για κινητά τηλέφωνα για παράδειγμα . Η μέτρηση της ευημερίας είναι επομένως δύσκολη και δεν εξαρτάται μόνο από το επίπεδο του εισοδήματος.
Ένα άλλο μέρος των ερευνών του αφορά την οικονομική ευημερία και ευτυχία σε ατομικό επίπεδο , χρησιμοποιώντας την αρχή της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας σε συνδυασμό με εμπειρικές έρευνες. Όταν κάποιος είναι πλούσιος ένα επιπλέον ευρώ στο εισόδημα του προσθέτει λιγότερη ικανοποίηση από την ίδια αύξηση του εισοδήματος σε έναν φτωχό . Δηλαδή η αξία του ενός επιπλέον ευρώ στον φτωχό είναι πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αξία στον πλούσιο. Ο Deaton απέδειξε αυτήν την υπόθεση εμπειρικά , αναλύοντας ατομικές συμπεριφορές και συναισθήματα σε συνδυασμό με την αύξηση του εισοδήματος.
Αυτή η έρευνα έδειξε ότι ο μισθός της βέλτιστης ευτυχίας για τις ΗΠΑ εκτιμάται σε 75.000 δολάρια ( περίπου5.500 € το μήνα ) . Σε αυτό το επίπεδο του εισοδήματος η οριακή χρησιμότητα του μισθού μεγιστοποιείται . Όταν κάποιος κερδίζει πάνω από 5.500 € η οριακή χρησιμότητα μειώνεται . Εξυπακούεται ότι οι άνθρωποι θέλουν να κερδίζουν όσο το δυνατό περισσότερα χρήματα ,αλλά είναι λιγότερο ευτυχείς όταν το εισόδημα αυξάνεται από 5.500 σε 5.501 , παρά όταν το εισόδημα αυξάνεται από 5.499 σε 5.500 . Το ποσό των 75.000 δολαρίων ανά έτος είναι το όριο πέραν του οποίου η αύξηση του εισοδήματος δεν βελτιώνει την ικανότητα των ανθρώπων να κάνουν αυτό που μετράει περισσότερο στη συναισθηματική τους ευημερία , όπως ο ελεύθερος χρόνος , αποφυγή του υπερβολικού άγχους , πρόληψη ασθενειών και διακοπές.
Η συνολική ευημερία της ανθρωπότητας έχει αυξηθεί εντυπωσιακά τους τελευταίους δυόμισι αιώνες όπως αποδεικνύεται από την αύξηση του προσδόκιμου ζωής και τη εξάλειψη ορισμένων ασθενειών. Η πρόοδος αυτή συνοδεύτηκε όμως από μια εξίσου εντυπωσιακή διεύρυνση της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων και των χωρών. Για το πρόβλημα της μετανάστευσης εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που έρχονται στην Ευρώπη , σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Deaton, δήλωσε « Αυτό που βλέπουμε είναι το αποτέλεσμα εκατοντάδων χρόνων μη ισόρροπης ανάπτυξης. Η μείωση της φτώχειας θα έλυνε το πρόβλημα , αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα ».
Νικόλαος Ι. Γιαννούλης