Απειλές και κίνδυνοι για μια νέα συστημική κρίση

Αν παρατηρήσει κανείς τις διεθνείς  οικονομικές εξελίξεις  θα διαπιστώσει τα σημάδια  μιας παράλογης χρηματιστηριακής οικονομικής ευφορίας η οποία όμως δεν αιτιολογείται από τους δείκτες της πραγματικής οικονομίας . Οι χρηματιστηριακές αξίες αυξάνονται με υψηλούς ρυθμούς , ενώ  η πραγματική  οικονομία βρίσκεται σε μια διαρκή οικονομική στασιμότητα  .

• Η υπερβολική ρευστότητα αυξάνει τις χρηματιστηριακές αξίες και όχι την πραγματική οικονομία .

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ  (FED ) έχει αυξήσει την ποσότητα του χρήματος κατά 3.500 δισεκατομμύρια δολάρια προκειμένου να στηρίξει την οικονομία . Το ίδιο έχει αποφασίσει καθυστερημένα , να κάνει  και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα  με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης που άρχισε να υλοποιεί , με βάση το οποίο θα αυξήσει την ποσότητα του χρήματος κατά  1.100 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 . Την ίδια τακτική έχουν ακολουθήσει και άλλες κεντρικές τράπεζες  ( Αγγλία , Ιαπωνία ) . Αυτά τα χρήματα έπρεπε να οδηγηθούν στην στήριξη της πραγματικής οικονομίας μέσω της λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος δηλαδή μέσω των υγιών χρηματοδοτήσεων και των επενδύσεων , όμως από ότι φαίνεται αυτό δεν συμβαίνει . Οι τράπεζες προτιμούν  τις κερδοσκοπικές δραστηριότητες λόγω των αναμενόμενων υψηλών κερδών , παρά την μακροχρόνια  απόδοση των επενδύσεων στην πραγματική οικονομία .  Το ρυθμιστικό πλαίσιο του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος όπως η Βασιλεία ΙΙΙ δεν απαγορεύει στις τράπεζες τις κερδοσκοπικές δραστηριότητες .

 Τα χρήματα αυτά κατευθύνονται στις χρηματοπιστωτικές αγορές κινούμενα από την προσδοκία πολύ υψηλού και γρήγορου κέρδους , γι αυτό και  οι τιμές των μετοχών έχουν διπλασιαστεί  στη Wall Street τα τελευταία πέντε έτη , το ίδιο σχεδόν έχει συμβεί στο Τόκιο  και ακολουθούν και τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια  . Οι αγορές των μετοχών έχουν πολύ καλές επιδόσεις ενώ η πραγματική οικονομία  κινείται σε χαμηλά ποσοστά ανάπτυξης . Ο ρυθμός ανάπτυξης στις ΗΠΑ είναι κοντά στο 2% και στην Ευρωζώνη στο 1%  . Η αγορά παραγώγων ανέρχεται σε 700 τρις ποσό που ισοδυναμεί με δέκα φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ ,  αυτή ή έκρηξη των χρηματοπιστωτικών αγορών συνεχίζεται αμείωτα παρά το γεγονός ότι οι συνέπειες από την τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση δεν έχουν ακόμα εξαλειφθεί .  Όλες οι προηγούμενες χρηματοπιστωτικές κρίσεις  και η ιδιαίτερα η τελευταία την περίοδο 2007 – 2008 πυροδοτήθηκε από την υπερβολική αύξηση  των χρηματιστηριακών δεικτών χωρίς αυτό να έχει αντίκρισμα στην πραγματική οικονομία .  

2. Αποπληθωρισμός και  μηδενικά – αρνητικά επιτόκια

Η υπερβολική ρευστότητα της  οικονομίας έχει ως αποτέλεσμα την συρρίκνωση των επιτοκίων σε μηδενικά ή και αρνητικά επίπεδα . Τα αρνητικά επιτόκια αποτελούν όμως στρέβλωση που διαταράσσει την οικονομική ισορροπία  . Αρνητικά επιτόκια και αποπληθωρισμός  δημιουργούν αντικίνητρα για νέες επενδύσεις , δεδομένου ότι οι αναμενόμενες αποδόσεις  είναι πολύ χαμηλές . Η οικονομία μπαίνει σε μια διαδικασία αποεπένδυσης  , η οποία οδηγεί σε μείωση του εισοδήματος και σε μια διαρκή οικονομική στασιμότητα .  Οι προοπτικές ανάπτυξης των επιχειρήσεων  μειώνονται  λόγω της χαμηλής ζήτησης  . Οι επενδύσεις  δεν ενισχύονται παρά το μηδενικό κόστος του χρήματος λόγω των αρνητικών προσδοκιών  ,  της γνωστής από την θεωρία του  Keynes παγίδας ρευστότητας .  Το παράδειγμα της Ιαπωνίας στην δεκαετία του 90 είναι ενδεικτικό , όταν η χώρα αυτή βρισκόταν σε μεγάλη ύφεση  με μηδενικά επιτόκια .

Ο κίνδυνος του αποπληθωρισμού είναι ορατός στην Ε.Ε. με αναμενόμενο πληθωρισμό γύρω στο 1% για τα επόμενα δύο  χρόνια  . Αυτό εκτός από την οικονομική στασιμότητα δημιουργεί  ανακατανομή του πλούτου από τους υπερχρεωμένους στους πιστωτές  (περίπτωση της Ελλάδας ) . Αυτοί που έχουν αποθησαυρίσει πλούτο  ευνοούνται , ενώ ζημιώνονται όσοι έχουν δάνεια  καθώς τα χρέη γίνονται όλο και περισσότερο δυσβάστακτα .

3. Προτάσεις
4. Να περιοριστεί η ανισότητα μεταξύ των χωρών που συσσωρεύουν  πλεονάσματα και αποθησαυρίζουν και των χωρών που έχουν ελλείμματα και χρέη  προκειμένου να εξισορροπηθεί η διεθνής ζήτηση , να αντιμετωπιστεί ο αποσταθεροποιητικός κίνδυνος  των υπερχρεωμένων χωρών και να στηριχθεί η ανάπτυξη των οικονομιών τους .
5. Να σταματήσει η αντίφαση μεταξύ περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής  όπως αυτή εφαρμόζεται με τα προγράμματα λιτότητας στην Ε.Ε.  και επεκτατικής νομισματικής πολιτικής όπως το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης .
6. Να ενισχυθεί το ρυθμιστικό πλαίσιο του χρηματοπιστωτικού συστήματος προκειμένου : α) η ρευστότητα να διοχετεύεται στην πραγματική οικονομία με μείωση του πραγματικού κόστους δανεισμού των επιχειρήσεων  ( κυρίως των ΜΜΕ) και ενίσχυση των επενδύσεων και β) να περιοριστούν οι κερδοσκοπικές δραστηριότητες των τραπεζών , διότι συσσωρεύουν υψηλό κίνδυνο και αποτελούν μια νάρκη στο οικονομικό σύστημα όπως έδειξε η πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007 .